زیستگاه‌های کوچ‌نشینی کهگیلویه در دوران اسلامی (مطالعه موردی محوطه دلی یاسیر)

منطقه­ کهگیلویه به دلیل قرارگیری در بین ارتفاعات کوهستانی زاگرس جنوب غربی و سواحل جنوبی ایران از زیست‌­بوم و اقلیم منحصر به فردی برخوردار است به گونه­‌ای که شکل­‌گیری استقرارها و شیوه­‌های معماری ارتباط نزدیکی با زیست­‌بوم و اقلیم منطقه داشته است. یکی از محوطه­‌های تاریخی منطقه کهگیلویه، محوطه­ دلی­‌یاسیر است که بر اساس منابع تاریخی محوطه‌­ای از سده­‌های متأخر اسلامی است که حدود هزار خانه از ترک‌­ها در آنجا ساکن و کوچ­نشین بوده‌­اند. در این پژوهش سعی خواهیم کرد پی ببریم که 1) گاهنگاری محوطه تاریخی دل‌ی­یاسیر بر اساس شواهد باستان­‌شناختی چگونه است؟ 2) داده­‌های باستان‌­شناختی محوطه دلی‌­یاسیر تا چه حد با زندگی کوچ‌نشینی و منابع تاریخی همخوانی دارند؟ تعیین گاهنگاری نسبی محوطه، بیان جزئیات معماری، مطالعه تأثیر محیط‌زیست بر معیشت و معماری دلی‌­یاسیر و سنجش داده­‌های باستان‌­شناختی با زندگی کوچ‌نشینی معاصر از مهم‌ترین اهداف این پژوهش است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و نتایج این پژوهش با بهره بردن از داده­‌های باستان­‌شناختی، قوم‌­نگاری و منابع نوشتاری کهن انجام شده است. مهم‌ترین ویژگی‌های معماری این محوطه استفاده از ستون‌های سنگی یکپارچه با پایه ستون‌های مربع شکل، استفاده از قلوه‌سنگ‌ها و تخته‌­سنگ­‌های بزرگ و کوچک به ‌صورت خشکه‌­چین برای دیوارچینی است. بر اساس مطالعه داده­‌های باستان­‌شناختی چون معماری، سفال‌های سطحی و سنگ‌قبرها و منابع تاریخی، محوطه دلی‌­یاسیر یکی از مهم‌ترین محوطه­‌های کوچ‌نشینی در سده‌­های میانه و متأخر اسلامی است و داده­­‌های باستان­‌شناختی چون سنگ­ ساب، هاون، آسیاب و سازه­‌های معماری کوچ‌نشینی معاصر، از مهم‌ترین شواهد مرتبط با زندگی کوچ‌نشینی و معیشت در این محوطه تاریخی است.